Міцність та динамічні властивості складеної метал-матричної композиційної лопатки ротора в контактних підшипникових опорах
DOI:
https://doi.org/10.20998/2078-9130.2025.1.328292Ключові слова:
аеродинамічний профіль лопатки; метал-матричний композит; міцність; динаміка ротора; роликовий підшипник.Анотація
На основі аналізу міцності та динамічних властивостей конструкції, за допомогою попередньо запропонованих методик проектування роторних машин, моделювання різного типу навантажень та контактної поведінки між елементами роторів, а також врахування впливу на загальну механічну поведінку системи підшипникових опор різного типу, в роботі пропонується нова лопатка ротора, складена зі сталевого хвостовика та аеродинамічного профілю з метал-матричного композиту, яка покликана вдосконалити конструкцію ротора та надати противагу викликам експлуатації турбомашини, в яких застосування звичайних екстенсивних методів посилення конструкції не може вирішити проблеми функціонування. Розглянутий в роботі варіант біматеріальної лопатки розв’язує практичну інженерну проблему легкої заміни швидкозношуваних лопаток ротора вентилятора головного провітрювання рудника при збереженні їхньої міцності. Створена конструкція лопатки з унікальною формою сталевого остову запропонувала дешеву та легку у виробництві альтернативу суцільній алюмінієвій лопатці, а нерозривність з’єднання сталевих та композиційних частин була перевірена експериментально, а також за допомогою розрахункових методів із врахуванням нелінійних формулювань контактів. Така конструкція пройшла багатоетапну перевірку міцності та прийнятності механічної поведінки окремих лопаток та ротора з ними, який також показав гарні динамічні властивості, уточнені за допомогою врахування впливу контактних роликових підшипникових опор. На основі розроблених в роботі методів була змодельована динамічна поведінка масивного ротора турбомашини із диском великого діаметру та композиційними лопатками, що продемонстровала застосовність запропонованого комплексного підходу, що враховує особливості навантажень та кріплень конструктивних елементів роторів, а також вплив на цю поведінку характеристик матеріалів, уточнених за допомогою запропонованих підходів жорсткісних властивостей контактних роликових підшипникових опор та податливості диску та валу.
Посилання
Martynenko V. G., Hrytsenko N. I., Mavrody S. V. Proektuvannya, analiz ta eksperymentalʹne doslidzhennya statychnoyi mitsnosti kompozytsiynoyi bimetalichnoyi lopatky ventylyatora holovnoho provitryuvannya shakhty [Design, analysis and experimental study of static strength of composite bimetal blade of mine main ventilation fan]. Visnyk NTU "KhPI" [Bulletin of the National Technical University "KhPI"]. Kharkov, NTU "KhPI" Publ., 2018, no. 38 (1314), pp. 20-31. https://doi.org/10.20998/2078-9130.2018.38.152477
Martynenko V. Design and analysis of the bimetallic fan blade. Lecture Notes in Networks and Systems. 2022, vol. 367, pp. 437-448. https://doi.org/10.1007/978-3-030-94259-5_37
Khalid M. Y., Umer R., Khan K. A. Review of recent trends and developments in aluminium 7075 alloy and its metal matrix composites (MMCs) for aircraft applications. Results in Engineering. 2023, vol.20, pp. 1-17. https://doi.org/10.1016/j.rineng.2023.101372
Mohanty R. M., Balasubramanian K., Seshadri S. K. Boron carbide-reinforced alumnium 1100 matrix composites: fabrication and properties. Materials Science and Engineering: A. 2008, vol. 498, is. 1-2, pp. 42-52. https://doi.org/10.1016/j.msea.2007.11.154
Dixit A. C., Achutha M. V., Sridhara B. K. Elastic properties of aluminum boron carbide metal matrix composites. Materials Today: Proceedings. 2021, vol. 43, part 2, pp. 1253-1257. https://doi.org/10.1016/j.matpr.2020.08.766
Lee D., Kim J., Lee S.-K., Kim Y., Lee S.-B., Cho S. Effect of boron carbide addition on wear resistance of aluminum matrix composites fabricated by stir casting and hot rolling processes. Metals. 2021, vol. 11, pp. 1-10. https://doi.org/10.3390/met11060989
Ibraheem A. M., Aman Allah S. M., Darweesh S. Y. Enhancement the properties of aluminum by adding boron carbide by the powder method. Journal of Physics: Conference Series. 1999, pp. 1-16. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1999/1/012074
Needleman A., Tvergaard V. Comparison of crystal plasticity and isotropic hardening predictions for metal-matrix composites. Journal of Applied Mechanics. 1993, vol. 60 (1), pp. 70-76. https://doi.org/10.1115/1.2900781
Kawai M. Coupled Inelasticity and damage model for metal matrix composites. International Journal of Damage Mechanics. 1997, vol. 6 (4), pp. 453-478. https://doi.org/10.1177/105678959700600405
Li S., Luo T., Chao Z., Jiang L., Han H., Han B., Du S., Liu M. A review of dynamic mechanical behavior and the constitutive models of aluminum matrix composites. Materials (Basel). 2024, Vol. 17(8), pp. 1-33. https://doi.org/10.3390/ma17081879
ISO 5753-1:2009. Rolling bearings – Internal clearance. Part 1: Radial internal clearance for radial bearings. Available at: https://www.iso.org/standard/44742.html. (accessed: 28.04,2025)
Kochurov R., Martynenko V., Moroz L., Govorushchenko Y. Ball bearing dynamic stiffness prediction considering an uncertain position of rolling elements. Journal of Engineering for Gas Turbines and Power. 2025, vol. 147 (4), p. 1-9. https://doi.org/10.1115/1.4066613
Babuška I., Suri M. Locking effects in the finite element approximation of elasticity problems. Numerische Mathematik. 1992, vol. 62, pp. 439-463. https://doi.org/10.1007/BF01396238
Ambroziak A. Locking effects in the finite element method. Shell Structures: Theory and Applications. 2014, vol. 3, pp. 1-4. https://doi.org/10.1201/b15684-92
Lee S. W., Chung P. W. Element locking. Finite Element Method for Solids and Structures: A Concise Approach. 2021, pp. 266-282.
Martynenko V. G., Hrytsenko M. I. Analysis of static and dynamic strength of the axial fan considering aerodynamic properties of the flow and nonuniformity of temperature field. Journal of Mechanical Engineering. 2015, vol. 18 (4/1), pp. 44-52. Available at: http://journals.uran.ua/jme/article/view/57509. (accessed: 28.04 2025)
Chen W. J. Practical Rotordynamics and Fluid Film Bearing Design. Trafford Publishing, 2015, 599 p.